ყველაზე ცნობილი ქართველი მეცნიერი ქალები

11 თებერვალი  მეცნიერ ქალთა და გოგონათა საერთაშორისო დღეა.  

ასე 10-12-იოდ წლის წინ „კავკასიურ სახლში" სემინარების ციკლი  გვქონდა „ქალის როლი მეცნიერებაში" და ამ სემინარების კოორდინატორი ვიყავი. 

შეხვედრები გამორჩეულ მეცნიერ ქალებს მივუძღვენით: ქეთევან ლომთათიძეს, თინათინ ყაუხჩიშვილს, ქსენია ბახტაძეს, ვერა ბარდაველიძეს, ნინო ჯავახიშვილს, თინათინ წერეთლს.  

ნინო ჯავახიშვილი მოვიდ კიდეც შეხვედრაზე, ქეთევან ლომთათიძე (მალევე გარდაიცვალა) და თინათინ ყაუხჩიშვილი თავად ვერ მოვიდნენ, ოჯახის წევრები ესწრებოდნენ სემინარს. 

ბოლოს, პროექტის დასასრულს, დეკემბრის მიწურულს ანა კალანდაძის (ანა ხომ პოეტი-აკადემიკოსი იყო), საიუბილეო საღამოს ვგეგმავდით, მაგრამ სამწუხაროდ, დეკემბერში ცუდად გახდა.  საღამო გადავდეთ იმ იმედით, რომ ანა კალანდაძე თავად შეძლებდა მოსვლას. თუმცა მარტში გარდაიცვალა  და მერე უკვე ხსოვნის საღამო გამოგვივიდა. 

ვინ არიან პირველი და ყველაზე ცნობილი ქართველი მეცნიერი ქალები? 

სავარაუდოდ, პირველ ქართველ მეცნიერ ქალად შეიძლება ჩაითვალოს 

ბარბარე (ვარა) ყიფიანი (1879 წ. 4 თებერვალი - 1965 წ.) -  დიმიტრი ყიფიანის შვილიშვილი, ექიმი, ფიზიოლოგი, ბავშვთა ფიზიოლოგი და პათოლოგი, საფრანგეთის სამედიცინო აკადემიის წევრი.  

რუსუდან ნიკოლაძე (1884 წ. 17 დეკემბერი - 1981 წ. 9 სექტემბერი) - ნიკო ნიკოლაძის ქალიშვილი. 1917 წელს დაამთავრა პეტერბურგის უნივერსიტეტი და ის იყო პირველი ქალი, რომელმაც „საუნივერსიტეტო ნიშანი" მიიღო (ამ ნიშანს ატარებდნენ მამაკაცები უნივერსიტეტის დასრულების ნიშნად). ქიმიკოსი. შეადგინა ქიმიის ტერმინოლოგია. ლენინისა და შრომის წითელი დროშის ორდენოსანი. საქართველოს მეცნიებათა დამსახურებული მოღვაწე (1941 წ.), გიორგი ნიკოლაძის სახელობის პრემიის ლაერეატი (1978 წ.) 

ფატი ხუნდაძე  (1895 - 1978 წ.წ.) - ნესტორ ხუნდაძის ქალიშვილი, ფსიქოლოგი, ბავშვთა ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი დამფუძნებელი საქართველოში , პირველი დოქტორი ქალი ამიერკავკასიაში  (1925 წ. გერმანიაში დაიცვა ნაშრომი). საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე. 

ვერა ბარდაველიძე (1899 წ. 17 სექტემბერი - 1970 წ. 23 ოქტომბერი) - ეთნოგრაფი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი (1957 წ.), პროფესორი (1966 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1963 წ.), ეთნოგრაფ გიორგი ჩიტაიას მეუღლე. ქართული ეთონოგრაფიული სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. 

ქართველი აკადემიკოსი ქალები:  

ქსენია ბახტაძე (1899 წ. 6 თებერვალი - 1978 წ. 26 სექტემბერი), პირველი აკადემიკოსი ქალი ბიოლოგი, სელექციონერი, ბიოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი (1945 წ.), პროფესორი (1949 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1959 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე და სოციალისტური შრომის გმირი (1966 წ.)  

                                                               

ქეთევან ლომთათიძე (1911 წ. 11 თებერვალი - 2007 წ. 22 სექტემბერი) - ენათმეცნიერი, აფხაზურ-ადიღეური ენების სპეციალისტი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი (1945 წ.), საქათველოს მეცნირებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი (1979 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1962 წ.), აფახაზეთის ასსრ მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1961 წ.)  

                                                       

ნინო ჯავახიშვილი (1914 წ. 20 ოქტომბერი - 2012 წ. 24 ივლისი) - ანატომი, მედიცინის  მეცნიერებათა დოქტორი (1949 წ.), პროფესორი (1953 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1979 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1965 წ.)                                                           

ელენე მეტრეველი (1917 წ. - 2003 წ.წ.) - ფილოლოგი, ლიტერატურათმცოდნე, აღმოსავლეთმცოდნე, ფილოლოგიი მეცნიერებათა დოქტორი (1958 წ.), პროფესორი (1970 წ.), საქართველოს მეცნიერებათ აკადემიის აკადემიკოსი (1983 წ.) 

                                                      

თინათინ ყაუხჩიშვილი (1919 წ. 10 მაისი - 2011 წ.) - ფილოლოგი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი (1958 წ.), პროფესორი (1970 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1983 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1975 წ.) 

მარიამ ლორთქიფანიძე (1922 წ. 28 აგვისტო  - 2018 წ. 8 იანვარი) - ისტორიკოსი, ისტორიის  მეცნიერებათა დოქტორი (1963 წ.), პროფესორი (1965 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1993 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1967 წ.), ღირსების ორდენის მფლობელი (2000 წ.), საქართველოს სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1982 წ.), წმინდა გიორგის ოქროს ორდენის მფლობელი. 

ანა კალანდაძე  (1924 წ. 15 დეკემბერი - 2008 წ. 11 მარტი) - პოეტი, ენათმეცნიერი, პოეტი-აკადემიკოსი (1993 წ.), ღორსების ორდენის მფლობელი, საქართველოს სახელმწიფო პრემიის მფლობელი (1997 წ.), შოთა რუსთაველის სახელობის პრემიის მფლობელი (1985 წ.)

                                                 

ნანა ხაზარაძე (1931 წ. 4 თებერვალი  - 2019 წ. 2 თებერვალი) - ისტორიკოსი, ისტორიის  მეცნიერებათა დოქტორი (1986 წ.), პროფესორი (1992 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (2012 წ.)

                            

მზექალა შანიძე (1926. წ. 1 იანვარი) - ფილოლოგი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი (1974 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკდემიის აკადემიკოსი (1993 წ.). მიღებული აქვს ღირსების ორდენი (1996 წ.). იყო საქართველოს პარლამენტის წევრი და ხელი აქვს მოწერილი საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებულობის აღდგენის აქტზე (1991 წ. 9 აპრილი). 

                                           

ეთერ ქემერტელიძე (1926. წ. 23 მარტი) - ფარმაკოქიმიკოსი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი (1977 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1993 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1984 წ.)

გუჩა კვარაცხელია (1940 წ. 2 ოქტომბერი) - ფილოლოგი, დრამატურგი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი (1968 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (2005 წ.). იყო საქართველოს განათლების მინისტრი (1992 წ.) 

ინესა მერაბიშვილი (1950 წ. 5 მარტი) - ფილოლოგი, მთარგმნელი, ფილოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი (1998 წ.) საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (2018 წ.), საქართველოს ბაირონის საზოგადოების პრეზიდენტი. 

თინათინ სადუნიშვილი (1952 წ. 22 დეკემბერი) - ბიოლოგი, ბიოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი (1995 წ.) საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (2009 წ.) 

მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტები: 

თინათინ წერეთელი (1903 წ. 25 ივლისი - 1980 წ. 8 ივლისი) - იურისტი, იურიდიულ  მეცნიერებათა დოქტორი (1950 წ.), პროფესორი (1951 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1960 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი (1967 წ.), სისხლის სამართლის ქართული სკოლის ფუძემდებელი.  

თინათინ შარაძენიძე (1919 წ. 25 მაისი - 1983 წ. 1 ივნისი) - ენათმეცნიერი, ფილოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი (1950 წ.), პროფესორი (1957 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე (1968 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი (1974 წ.), საქართველოს სსრ სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1971 წ.)  

 მზია ანდრონიკაშილი (1920 წ. 14 ოქტომბერი - 2006 წ. 28 ივლისი), აღმოსავლეთმცოდნე, ლინგვისტი-ირანისტი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი (1979 წ.) 

თამარ დეკანოსიძე (1922 წ. 3 ნოემბერი - 2008 წ. 23 ივლისი), ექიმი-პათანატომი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი (1964 წ.), პროფესორი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი (1983 წ.), საქართველოს პარლამენტის წევრი, ღორსების ორდენის მფლობელი. 

ირინა მელიქიშვილი (1943 წ. 29 მაისი - 2013 წ. 1 დეკემბერი) - ენათმეცნიერი, ფილოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი (1997 წ.), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი (2009 წ.). 

 

ლიანა მელიქიშვილი (1943 წ. 17 მარტი) - ეთნოლოგი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი (2001 წ.) საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორეპონდენტი (2009 წ.).  

ქეთევან ნემსაძე  (1949 წ. 1 ივლისი) - ექიმი-პედიატრი, მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი (1993 წ.), პროფესორი (1997 წ.) საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორეპონდენტი (2009 წ.), პედიატრთა აკადემიის ვიცე-პრეზიდენტი. 

სიას კიდევ გავაგრძელებთ... 

11 თებერვალი მეცნიერ ქალთა და გოგონათა დღეს გაერომ 2015 წლის 22 დეკემბერს გამოაცხადა. 

გამოყენებული ლიტერატურა: 

ფოტოებიც და ინფორმაცია მეცნიერებზე აღებულია 

https://www.nplg.gov.ge/geo/Biographical_Dictionaries

http://science.org.ge/?page_id=2532

http://science.org.ge/?page_id=2556

http://science.org.ge/?page_id=4972

http://science.org.ge/?page_id=4979

https://geowomen.wordpress.com/women-scientists/

https://www.kvirispalitra.ge/history/36211-vin-iyo-pirveli-qarthveli-mecnieri-qali-romelic-evropashi-tsarmatebith-moghvatseobda.html

https://ka.jnews.ge/?p=12691

http://geworld.ge/ge/8788/